لثه یک بافت منسجم است که ریشه دندان‌ها و استخوان فک را پوشش داده و از آنها در برابر خطرات احتمالی همچون عفونت و … محافظت می‌کند. این لایه حفاظتی ریشه دندان‌ها را در موقعیت خود به صورت مستحکم احاطه کرده و استحکام را در این قسمت به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.در نتیجه زمانی که سلامت لثه به هر دلیلی با چالش مواجه شود، این شرایط به طور مستقیم بر سلامت دندان‌ها نیز تاثیرگذار خواهد بود.
لثه سالم چه ویژگی هایی دارد؟
یک لثه سالم باید ریشه همه دندان ها را به صورت کامل پوشانده و به رنگ صورتی باشد. هر گونه تغییر رنگ لثه می تواند نشان دهنده عدم سلامت آن باشد.
- بافت دهان دارای رنگی طبیعی به صورتی ملایم است
- لثه های در نزدیکی دندان مسطح هستند
- تیزی و مثلثی بودن نوک پاپیلای میان دندان
- خونریزی نکردن لثه در هنگام مسواک و نخ دندان
- نداشتن درد
اگر شما با خونریزی لثه مواجهه شدید احتمالا دچار بیماری لثه هستید. بیماری لثه می تواند در هر سنی ایجاد شود، اما احتمال ابتلا به این بیماری در بین افراد بزرگسال بیشتر است. اگر به موقع آن را درمان کنید آسیب جدی وارد نمی شود. در مراحل اولیه می توان تنها با مسواک زدن مرتب و نخ دندان کشیدن بیماری لثه را درمان کرد.
علائم بیماری لثه
نشانه بیماری‌های لثه به طور کلی شامل مواردی هستند که لازم است در صورت مشاهده جهت احتیاط به متخصص لثه یا دندانپزشک، مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که حتی در موقعیتی که دندانهای شما در سلامت کامل به سر می‌برند، ممکن است سلامت لثه شما در معرض خطر قرار داشته باشد و سلامت دندان‌ها به هیچ عنوان تضمین کننده سلامت لثه محسوب نمی‌شود توصیه می‌کنیم نشانه‌های بیماری‌های لثه را جدی بگیرید زیرا بسیاری از این بیماریها در مراحل اولیه به راحتی قابل درمان هستند. این نشانه‌های هشدار دهنده عبارتند از:
- لثه ها در هنگام مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به راحتی خونریزی می کند
- حساس شدن لثه به غذا و نوشیدنی‌های سرد و گرم
- تحلیل رفتن یا عقب رفتن لثه از روی دندان ها
- تغییر در نحوه روی هم قرار گرفتن دندان ها
- تغییر رنگ لثه به قرمز یا به حالت ملتهب
- مشاهده چرک در اطراف دندان ها و لثه
- بوی بد مداوم یا بد طعم شدن دهان
- لق شدن یا افتادن دندانهای دائمی
- درد طولانی مدت در لثه
در نظر داشته باشید که علائم بیماری لثه بعضا می‌تواند نشانه مشکلات دیگری در سلامتی باشد. به عنوان مثال، بیماری های لثه میتوانند اثرات منفی روی سلامت قلب داشته باشد و دیابت را بدتر کنند (تحقیقات این موضوع را ثابت کرده‌اند). بنابراین، سالم بودن لثه‌ها تنها به نفع این بافت نرم و استخوان‌های نزدیک به آنها نیست.
علت بیماری لثه چیست؟
شایع ترین علت التهاب لثه، بهداشت نادرست دهان و دندان است که باعث ایجاد پلاک روی دندان می شود و بافت های اطراف لثه را ملتهب می کند. اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به آن ها پرداخته شده است :
ضعف بهداشت دهان و دندان
عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان رایج ترین علت ابتلا به بیماری لثه است. اگر دندان ها به صورت روزانه با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن تمیز نشوند، امکان تشکیل پلاک وجود دارد و باکتری های موجود در پلاک دندان نه تنها بر لثه ها و دندان ها تاثیر می گذارند، بلکه علاوه بر این می توانند بر بافت لثه ها و استخوان نگهدارنده دندان ها نیز تاثیر مخرب داشته باشند و باعث تحلیل لثه شوند. اگر التهاب یا عفونت لثه را زودتر درمان نکنید، پلاک‌های دندانی در خط لثه تجمع پیدا می کند و باکتری های داخل پلاک باعث التهاب لثه، خونریزی و دردهای موضعی می شود و به ساختارهای زیر سرایت کرده، استخوان را تخریب می کند و ممکن است دندان خود را از دست بدهید.
مصرف دخانیات
دومین عامل اصلی ایجاد انواع بیماری لثه، مصرف دخانیات است که این عامل هم موجب ایجاد پوسیدگی در دهان، انواع بیماری لثه، زردی دندان ها، سرطان دهان و … می شود. البته همان طور که همه ما می دانیم مصرف دخانیات علاوه بر بروز مشکلات دهان و دندان، سبب ایجاد بسیاری از بیماری ها اعم از: بیماری های قلبی، بیماری های ریه، بیماری های مری، نیز می شوند. لذا، اگر هر گونه دخانیات از جمله سیگار و …. را مصرف می کنید، بهتر است که هر چه سریع تر آن را ترک کنید.در این صورت، از بروز بیماری های بیان شده جلوگیری خواهید کرد.
ژنتیک و تغییرات هورمونی
یکی دیگر از علت ایجاد بیماری لثه، عوامل ژنتیکی می باشد که بر اساس مطالعات بالینی، ژنتیک به تنهایی ۳۰ درصد در به وجود آمدن انواع بیماری لثه نقش دارد. علاوه بر ژنتیک، تغییر در هورمون ها نیز موجب ایجاد بیماری لثه می شوند. در واقع، به خاطر افزایش برخی از هورمون ها همچون: استروژن و پروژسترون در دوران بارداری، تورم و قرمزی در لثه دیده می شود. لذا، اگر در این دوران هستید، بیشتر به مراقبت‌‌های دهان و دندان خود توجه کنید.
استرس و اضطراب
در واقع، استرس می تواند هم از نظر روانشناختی به انسان صدمه بزند و هم مسبب ایجاد بیماری های جسمی گردد. لذا می توانیم بیان کنیم که یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در به وجود آمدن بیماری لثه، استرس و اضطراب است که این عامل به تنهایی می تواند تعادل طبیعی انسان را مختل کند. علاوه بر این، بهتر است بدانید که این عامل به نوبه خود، باعث دشوار شدن مبارزه با عفونت ناشی از ورم لثه ها می گردد.
دیابت
دیابت جزء بیماری‌هایی است که به مرور زمان بر تمامی بخش های بدن اثر منفی می گذارد که دندان ها و لثه ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند.به عبارتی دیگر می توانیم بیان کنیم که این بیماری علاوه بر عوارض شناخته شده، به تنهایی می تواند باعث ایجاد بیماری های لثه و حتی منجر به ریزش دندان ها گردد. به همین خاطر در صورت داشتن بیماری باید بیشتر به بهداشت دهان و دندان‌هایتان رسیدگی کنید.
اکلوژن غیر طبیعی
قرار گیری نامنظم دندان ها باعث تجمع مواد غذایی و عدم رعایت بهداشت صحیح توسط بیمار می شود ریشه دندان هایی که خارج از قوس دندانی هستند به مرور دچار تحلیل لثه شده و مشکلات لثه ای را در بیماران افزایش می دهد. در بیماران مبتلا به تنفس دهانی و باز بودن دندان ها از هم نیز مستعد بیماری لثه می باشند. عدم جایگزینی دندانهای از دست رفته باعث چرخش یا حرکت دندان های مجاور شده و مشکلات لثه ای را افزایش می دهد.
انواع بیماری های لثه :
ژنژیویت
ژنژیویت اولین مرحله از بیماری های لثه کودکان یا بزرگسالان است که شامل التهاب لثه‌ها به علت تجمع پلاک‌های دندانی در محل خط لثه می‌باشد. اگر چند ساعت مسواک نزنید، متوجه جرم‌های سفید رنگی بر روی لثه می‌شوید، این جرم‌ها همان پلاک لثه هستند که با مسواک زدن و استفاده از محلول شستشوی دهان، از بین می‌روند.علائم بیماری لثه در این مرحله هنوز قابل برگشت می‌باشد، زیرا در این شرایط هنوز به استخوان و بافت‌های همبندی که دندان‌ها را در جای خود نگه داشته‌اند، آسیبی وارد نشده است حال اگر این پلاک‌های لثه‌ای برای ساعت‌های طولانی یا چندین روز بر روی لثه باقی مانده و تمیز نشود، مانند یک جرم اضافه، روی لثه ثابت می‌مانند و برای همیشه به آن می‌چسبند.
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، بهترین راهکار برای جلوگیری از ابتلا به ژنژیویت و یا التهاب لثه، رعایت کامل بهداشت دهان و دندان می‌باشد
دو بار استفاده از مسواک و یک بار استفاده از نخ دندان به صورت روزانه، خطر ابتلا به التهاب لثه را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
پریودنتیت
در این مرحله، استخوان حمایت کننده از دندان و نیز رشته‌های بافت همبند که دندان‌ها را در جای خود محکم نگه داشته‌اند، به شکل برگشت‌ناپذیری آسیب می‌بینند. در این مرحله در زیر خط لثه حفره‌هایی به نام پاکت تشکیل می‌شود که شرایط را برای نفوذ باکتری‌ها و رشد پلاک در محدوده پایین‌تر از خط لثه فراهم می‌کند. درمان حرفه‌ای بیماری‌های پریودنتال و بهبود مراقبت و بهداشت شخصی دهان و دندان معمولاً می‌تواند از پیشرفت علائم بیماری و آسیب‌دیدگی بیشتر بافت لثه و استخوان و بافت‌های همبند محافظ دندان جلوگیری کند.
پریودنتیت پیشرفته
پریودنتیت پیشرفته در عمل شدیدترین مرحله از بیماری لثه است که طی آن، استخوان و رشته‌های بافت همبند که از دندانهای شما حمایت می‌کنند، تخریب می‌شوند و می‌تواند باعث لقی یا جابه‌جا شدن دندان‌ها شود. این مرحله از بیماری می‌تواند بر نحوه گاز زدن، غذا خوردن و تکلم شما نیز تأثیر منفی داشته باشد. در صورتی که اقدامات درمانی در این مرحله در حفظ دندان‌ها موفق نباشد، احتمالاً لازم است که دندانهای آسیب دیده توسط یک دندانپزشک متخصص کشیده شوند. اگر به خاطر بیماری پریودنتیت پیشرفته مجبور به کشیدن دندانهای خود باشید، دندانپزشک شما روش‌های مناسب برای ترمیم یا بازسازی دندان‌ها را به شما توصیه خواهد کرد.
سایر بیماری های لثه
- بیماری لثه غیر پلاکی: برخی باکتری ها، قارچ ها یا ویروس ها میتوانند باعث بیماری لثه شوند. برخی از این وضعیتها تحت تاثیر عوامل ژنتیکی یا مشکلات پزشکی سیستمی (مانند آلرژی و برخی بیماریها)، زخم یا واکنش بدن به مواد خارجی (مانند دندان مصنوعی) می باشد. گاهی نیز علت مشخصی برای آن پیدا نمی شود.
- سیاه شدن لثه: تغییراتی بر روی رنگ لثه بوجود می آید که می تواند به دلیل سیگار کشیدن، عوارض بعضی از داروها و یا بهداشت نامناسب دهان و دندان باشد. اما دلیل اصلی سیاه شدن لثه انباشته شدن ملانین در لثه است که باید هرچه سریع تر درمان شود.
- بیماری لوکوپلاکیا: این نوع بیماری باعث سفید شدن لثه و یا لکه های سفید بر دهان و لثه می شود. معمولا بی ضرر هستند و خود به خود رفع می شوند اما اگر این لکه ها بیشتر شد و بعد از مدتی برطرف نشد حتما باید به دندانپزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است به سرطان دهانی منجرب شود.
درمان بیماری لثه
برای اینکه به این مشکل دچار نشوید بهترین راه پیشگیری است. باید بهداشت دهان و دندان خود را به خوبی رعایت کنید یعنی دو بار در روز مسواک بزنید، نخ دندان بکشید و هر چند وقت یکبار برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان بیماری لثه شامل طیفی از درمان‌های مختلف از روش‌های غیر جراحی برای کنترل رشد باکتری‌ها تا عمل جراحی برای بازسازی بافت‌های حمایتی می‌باشد.
تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها: دندانپزشک یا مراقب بهداشت دهان و دندان شما در جریان معاینات دوره‌ای دندان‌هایتان، پلاک‌ها و جرم‌ها (پلاک‌هایی که بر روی سطح دندان تجمع کرده و سخت می‌شوند و فقط از طریق تمیز کردن حرفه‌ای می‌توان آنها را حذف کرد) را از قسمت‌های بالا و پایین خط لثه در تمامی دندان‌ها تمیز می‌کند. اگر نشانه‌ها و علائم اولیه بیماری‌های لثه در شما دیده شود، ممکن است دندانپزشک به شما توصیه کند که تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها را بیش از دو بار در سال انجام دهید. به خاطر داشته باشید که تمیز کردن دندان‌ها راهکاری برای درمان بیماری‌های فعال لثه نیست، اما یک ابزار پیشگیرانه بسیار مهم است که می‌تواند در جلوگیری از ایجاد این بیماریها نقش مهمی داشته باشد.
جرم گیری و صاف کردن سطح ریشه: این یک روش غیر جراحی برای تمیز کردن عمیق دندان‌هاست که با ا ستفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و طی آن، پلاک و جرم موجود در بالا و زیر خط لثه تراشیده و حذف می‌شود (جرم‌گیری) و لکه‌های زبر روی سطح ریشه دندان نیز تسطیح و صیقل‌کاری می‌شوند (صاف کردن ریشه). صاف کردن لکه‌های زبر موجب حذف باکتری‌ها می‌شود و سطح صاف و تمیزی را برای اتصال مجدد لثه به سطح دندان فراهم می‌کند. جرم‌گیری و صاف کردن سطح ریشه در صورتی برای شما انجام می‌شود که دندانپزشک یا متخصص بیماری‌های لثه تشخیص دهد که پلاک و جرم‌های واقع در زیر لثه‌های شما نیاز به تمیز کردن دارند.
جراحی فلپ یا کاهش اندازه پاکت لثه‌ای: در این روش، لثه‌ها از روی سطح دندان کنار زده می‌شود و جرم موجود در زیر آنها تمیز می‌شود. در برخی از موارد، سطوح ناهموار در استخوان‌های آسیب‌دیده نیز صاف و صیقکاری می‌شود تا نواحی مساعد برای مخفی شدن باکتری‌های عامل بیماری لثه کمتر شود. پس از آن، لثه‌ها به جای اصلی خود برگردانده می‌شود تا محکم اطراف دندان‌ها را بپوشاند. این روش باعث کاهش اندازه فضای بین لثه و دندان می‌شود و به این ترتیب سطوحی که باکتری‌های بیماری‌زا میتوانند در آن رشد کنند، کاهش پیدا می‌کند و احتمال ابتلاء به بیماریها و عوارض شدید ناشی از بیماری‌های لثه نیز کمتر خواهد شد.
پیوند استخوان: در این روش از قطعاتی از استخوان خود شما یا استخوان مصنوعی و یا استخوان اهدایی از فرد دیگری برای جایگزینی استخوان‌هایی که در اثر بیماری‌های لثه از بین رفته‌اند، استفاده می‌شود. بافت‌های پیوندی در این روش به عنوان بستری برای رشد مجدد استخوان عمل می‌کنند و با رشد استخوان‌ها، پایداری و استحکام دندان نیز بازیابی می‌شود.
پیوند بافت نرم: این روش به منظور تقویت بافت لثه‌ها و یا پُر کردن سطوحی که لثه‌های آن تحلیل رفته است، انجام می‌شود. با تقبل هزینه پیوند لثه بافت‌های پیوندی غالباً از کام دهان گرفته می‌شود و در محل جدید خود بخیه زده می‌شود تا سطح بافت نرم محافظ دندان بیشتر شود.
بازسازی هدایت شده بافت: این روش هنگامی انجام می‌شود که استخوان‌های حمایت کننده از دندانهای شما تخریب شده باشد. در این روش، رشد بافت استخوان و لثه تحریک و افزایش داده می‌شود. این روش همراه با جراحی فلاپ انجام می‌گیرد و طی آن یک تکه کوچک پارچه توری شکل در فاصله بین استخوان و بافت لثه قرار داده می‌شود.
جراحی استخوان: در این روش شیارها و منافذ کم عمقی که به علت آسیب‌دیدگی ملایم یا شدید استخوان در داخل آن به وجود آمده است، صاف و هموار می‌شود. برای این منظور ابتدا جراحی فلپ انجام می‌گیرد و سپس استخوان اطراف دندان به طرز مناسبی شکل‌دهی می‌شود تا منافذ و شیارهای موجود در آن کاهش پیدا کند. به این ترتیب فضای موجود برای تجمع و رشد باکتری‌های بیماری‌زا نیز کمتر خواهد شد.
همچنین دلایلی که باعث التهاب می شود را کنترل کنید. یعنی :
- استراحت کافی داشته باشید و از استرس پرهیز کنید، زیرا استرس سیستم ایمنی را در مقابل بیماری کاهش می دهد.
- سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
- خوردن قندها و کربوهیدرات ها را محدود کنید.
- در زمان ارتودنسی و درمان های این چنینی بیشتر از قبل به بهداشت دهان و دندان خود بپردازید زیرا تجمع پلاک در این زمان بیشتر است.
بهترین روش برای مقابله با التهاب لثه تمیز کردن کامل هر روز پلاک است. شما می توانید با استفاده از نخ دندان به همراه آب پرفشار واترجت برای همیشه از شر بیماری های دردسرساز مانند پریودنتال و ااتهاب لثه راحت شوید.
پس از یک آزمایش که توسط تیم تحقیقاتی انجام شد بیمارانی که از دستگاه واترجت استفاده می کردند، به تدریج توانستند کاهش بیماری های لثه را در خود ببینند. حدود 10 سال به طول انجامید تا محققان توانستند نتایج و کاربرد را در کاهش این بیماری مشاهده نمایند. امروزه تطبیق پذیری و همه کاره بودن واترجت موجب محبوبیت این دستگاه شده ست.